खाद्य व्यवसायलाई अनिवार्य प्रमाणपत्रको आवश्यकता
नेपालमा खाद्य स्वच्छता र सुरक्षाको महत्त्व : खाद्य व्यवसायलाई अनिवार्य प्रमाणपत्रको आवश्यकता
नेपालमा खाद्य स्वच्छता र सुरक्षाको विषयलाई एक गम्भीर चुनौतीको रूपमा हेरिनुपर्दछ। मानिसहरूको स्वास्थ्य, खाद्य व्यापारको सुदृढता, र पर्यटन क्षेत्रको साखका लागि यो महत्त्वपूर्ण विषय हो। आजको समयमा, खाना सम्बन्धी अस्वस्थ असावधानी र स्वच्छताको कमीका कारण धेरै व्यक्तिहरू विभिन्न रोगहरूको शिकार भइरहेका छन्। यसकारण, सरकार र सरोकारवाला निकायहरूले खाद्य सुरक्षा र स्वच्छताको क्षेत्रमा प्रभावकारी कदम चाल्नुपर्ने आवश्यकता छ। यस लेखमा, खाद्य स्वच्छता र सुरक्षाका विषयमा सरकारले अनिवार्य प्रमाणपत्र दिने प्रणाली लागू गर्नुपर्ने आवश्यकताबारे चर्चा गरिनेछ।
१. खाद्य स्वच्छता र सुरक्षाको महत्त्व
खाद्य स्वच्छता भनेको खाना पकाउने, राख्ने र प्रस्तुत गर्ने क्रममा स्वच्छता र सुरक्षाका मापदण्डहरू अपनाउनु हो। कुनै पनि खालको अस्वच्छ खाना उपभोग गर्दा मानिसहरूको स्वास्थ्यमा प्रतिकूल असर पर्न सक्छ। दूषित वा अस्वस्थ खाना खाने कारणले हुने रोगहरू, जस्तै फुड प्वाइजनिङ, झाडापखला, टाइफाइड, आदि मानिसहरूको जीवन र स्वास्थ्यमा खतरा पुर्याउँछन्। यस्ता रोगहरूको जोखिम न्यूनीकरण गर्न र सर्वसाधारणको स्वास्थ्यलाई सुरक्षित राख्न खाद्य स्वच्छता अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण छ।
२. नेपालमा खाद्य स्वच्छता र सुरक्षासम्बन्धी चुनौतीहरू
नेपालमा खाद्य सुरक्षा र स्वच्छतामा सुधारका लागि धेरै चुनौतीहरू छन्। ठूला सहरदेखि लिएर ग्रामिण क्षेत्रमा पनि धेरै खाद्य स्टल, होटल, रेस्टुरेन्टहरूले स्वच्छता र सुरक्षाका मापदण्डहरू पालना गरिरहेका छैनन्। खाद्य व्यावसायमा काम गर्ने धेरै व्यक्तिहरूले आधारभूत स्वच्छता नियमहरूको बारेमा जानकारी नराखेका हुन्छन्। यसका कारण विभिन्न रोगहरूको जोखिम बढ्ने मात्र होइन, देशकै प्रतिष्ठामा पनि असर पर्न सक्छ।
३. खाद्य व्यवसायमा प्रमाणपत्रको आवश्यकता
नेपालमा खाद्य व्यवसाय सञ्चालन गर्ने व्यक्तिहरूका लागि अनिवार्य प्रमाणपत्रको व्यवस्था गर्न जरुरी देखिन्छ। यो प्रमाणपत्र प्रणालीले खाद्य व्यवसाय सञ्चालन गर्ने सबै व्यक्तिहरूले आवश्यक खाद्य स्वच्छता र सुरक्षाका मापदण्डहरू पालना गर्नुपर्ने कुरा सुनिश्चित गर्दछ। यसमा खाद्य सामग्रीहरूको सही प्रयोग, खाना तयार पार्ने सही तरीका, सफा उपकरणहरूको प्रयोग, र राम्रो भण्डारण प्रणालीजस्ता विषयहरू समेटिनुपर्छ। यस किसिमको प्रमाणपत्र प्रणालीले खाद्य सुरक्षामा सुधार ल्याउने र उपभोक्तालाई सुरक्षित खाना उपलब्ध गराउने दिशामा ठूलो भूमिका खेल्न सक्छ।
४. सरकारको भूमिका र कदमहरू
नेपाल सरकारले खाद्य स्वच्छता र सुरक्षालाई गम्भीरतापूर्वक लिनु आवश्यक छ। खाद्य व्यावसायमा अनिवार्य प्रमाणपत्र प्रणाली लागू गर्नका लागि निम्न कदमहरू अपनाउन सकिन्छ:
प्रशिक्षण कार्यक्रम: खाद्य व्यवसायमा काम गर्ने व्यक्तिहरूलाई खाद्य स्वच्छता र सुरक्षाबारे जानकारी दिन नियमित प्रशिक्षण कार्यक्रम सञ्चालन गर्नुपर्दछ।
प्रमाणपत्र प्रणाली लागू गर्नु: खाद्य व्यवसायका लागि आवश्यक प्रमाणपत्र अनिवार्य गर्नु र सो सम्बन्धी निरीक्षण गर्न विशेष समिति गठन गर्नु।
निरीक्षण र मापदण्ड निर्धारण: नियमित निरीक्षण र मापदण्डहरूको पालना सुनिश्चित गर्नुपर्ने। कुनै पनि व्यवसायले मापदण्डको पालना नगरेमा कडा कारबाहीको व्यवस्था गर्नुपर्छ।
सार्वजनिक सचेतना: उपभोक्ताहरूलाई पनि सुरक्षित खाना र खाद्य स्वच्छताको महत्त्वबारे जागरूक बनाउनुपर्नेछ।
निष्कर्ष
नेपालमा खाद्य स्वच्छता र सुरक्षाको महत्त्वलाई ध्यानमा राख्दै, अनिवार्य प्रमाणपत्र प्रणालीको आवश्यकता देखिन्छ। यसले खाद्य व्यवसाय सञ्चालन गर्नेहरूले स्वच्छता र सुरक्षाको पालना गर्नुपर्छ भन्ने बाध्यता सिर्जना गर्नेछ, जसले गर्दा आम जनताको स्वास्थ्यमा सकारात्मक प्रभाव पार्नेछ। नेपाल सरकारले आवश्यक कदमहरू चालेमा खाद्य सुरक्षामा सुधार ल्याउन र अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटन क्षेत्रको साख बढाउन सहयोग पुग्नेछ।